ජෛව විවිධත්වය: අපේ ජීවිතයේ හදවත සහ අනාගතය
ජෛව විවිධත්වය: අපේ ජීවිතයේ හදවත සහ අනාගතය
ජෛව විවිධත්වය කියන්නේ සරලවම අපේ පෘථිවියේ ජීවත් වන සියලුම සත්ත්ව, ශාක සහ ක්ෂුද්‍ර ජීවී වර්ගවල එකතුවටයි. මේක එකිනෙකට වෙනස් ප්‍රවේණික විවිධත්වයක්, විවිධ විශේෂ සහ විවිධ පරිසර පද්ධති වලින් සමන්විත වෙනවා. අපේ පෘථිවිය අද තියෙන තත්ත්වයට පත් කරන්න, මේ සියල්ලේ එකතුව ඉතාම වැදගත්. මේ සෑම ජීව කොටසක්ම තමන්ටම ආවේණික වූ කාර්යභාරයක් ඉටු කරනවා. ඒ නිසා මුළු පරිසර පද්ධතියේම සමබරතාවය පවත්වාගැනීමට මේ විවිධත්වය අත්‍යවශ්‍ය සාධකයක්.
ජෛව විවිධත්වය යනු කුමක්ද?
ජෛව විවිධත්වය ප්‍රධාන කොටස් තුනකින් සමන්විත වෙනවා.
ප්‍රවේණික විවිධත්වය (Genetic Diversity): එකම විශේෂයක සාමාජිකයන් අතර ඇති ප්‍රවේණික වෙනස්කම්. උදාහරණයක් විදියට එකම පලතුරක විවිධ ප්‍රභේදයන් දැක්විය හැකියි. මේ වෙනස්කම් නිසා රෝගවලට ඔරොත්තු දෙන ශාක විශේෂ බිහිවෙනවා වගේම, පරිසරයේ වෙනස්කම්වලට අනුව හැඩගැසීමේ හැකියාවත් වැඩි වෙනවා. සරලව කිව්වොත්, ප්‍රවේණික විවිධත්වය වැඩි වන තරමට, ඒ විශේෂයට වඳ වී යාමේ අවදානම අඩුයි. ඒ වගේම, නව ඖෂධ සහ ආහාර වර්ග සොයා ගැනීමටත් මේ ප්‍රවේණික විවිධත්වය පිටිවහලක් වෙනවා.
විශේෂ විවිධත්වය (Species Diversity): යම්කිසි ප්‍රදේශයක ජීවත් වන විවිධ සත්ත්ව හා ශාක විශේෂ සංඛ්‍යාව. ලංකාවේ වනාන්තරයක ඉන්න වඳුරන්, සමනලුන්, මුවන්, කුරුල්ලන් වගේ විවිධ සත්ත්ව විශේෂ සහ මහෝගනී, තේක්ක, හල්මිල්ල වැනි විවිධ ශාක විශේෂ මේකට උදාහරණයක්. පරිසර පද්ධතියක විශේෂ විවිධත්වය වැඩි වන තරමට, එහි ස්ථාවරත්වය වැඩි වෙනවා. එයින් අදහස් වෙන්නේ, එක් විශේෂයක් වඳ වී ගියත්, මුළු පරිසර පද්ධතියම කඩා වැටෙන්නේ නැති බවයි.
පරිසර පද්ධති විවිධත්වය (Ecosystem Diversity): පෘථිවියේ තියෙන විවිධ පරිසර පද්ධති (වනාන්තර, කඳුකර, කාන්තාර, සාගර, තෙත් බිම්) වල ඇති වෙනස්කම්. මේ සෑම පරිසර පද්ධතියක්ම තමන්ටම ආවේණික සත්ත්ව හා ශාක විශේෂවලට නිවහනක් වෙනවා. උදාහරණයක් විදියට, කඳුකර පරිසර පද්ධතිවලට ආවේණික ශාක හා සත්ත්ව විශේෂ, පහත් බිම් තෙත් වනාන්තරවල දකින්න ලැබෙන්නේ නැහැ. මේ සෑම පරිසර පද්ධතියක්ම විවිධ ක්‍රියාවලීන් (උදා: ජල චක්‍රය, කාබන් චක්‍රය) පවත්වාගෙන යෑමට උදව් කරනවා.
ශ්‍රී ලංකාවේ අද්විතීය ජෛව විවිධත්වය
අපේ පුංචි දිවයින, ලෝකයේ ජෛව විවිධත්වයෙන් සරු උණුසුම් කලාපයක් (Biodiversity Hotspot) විදිහට හඳුන්වන්නේ හේතු ගණනාවක් නිසයි. මේ තත්ත්වය නිසාම අපේ රටේ බොහෝ ආවේණික (endemic) සත්ත්ව හා ශාක විශේෂ ජීවත් වෙනවා.
ශාක: ලංකාවේ ශාක විශේෂ 3000කට අධික ප්‍රමාණයක් තියෙන අතර, ඉන් 25%කට වඩා ආවේණික වෙනවා. විශේෂයෙන්ම, සිංහරාජ වැසි වනාන්තරය වැනි ලෝක උරුම ස්ථාන මේ ශාක විවිධත්වයට හොඳම නිදසුනක්.
සත්තු: අපේ රටේ ක්ෂීරපායින්, පක්ෂීන්, උරගයින්, උභය ජීවීන් සහ මත්ස්‍යයන් අතරින් විශාල ප්‍රමාණයක් ආවේණික වනවා. නිදසුන් ලෙස, ලංකා කොටියා, ශ්‍රී ලංකා අලි සහ ලංකා නිල් කහටයා වැනි සත්තු ප්‍රධානයි. ඒ වගේම, ගෙම්බන් සහ ගොඩ ගොළුබෙල්ලන් වැනි කුඩා සතුන් අතරත් ඉහළ ආවේණිකභාවයක් දකින්න ලැබෙනවා.
වෙනත් සුවිශේෂතා: ලංකාවේ පිහිටා ඇති විවිධ දේශගුණික කලාප (තෙත්, වියළි, අර්ධ-වියළි) සහ භූ ලක්ෂණ නිසා මෙම ජෛව විවිධත්වය ආරක්ෂා වී තිබෙනවා. කඳුකර ප්‍රදේශවලින් ආරම්භ වී මුහුදට ගලා යන ගංගා සහ ඒවා වටා ඇති පරිසර පද්ධති මේ විවිධත්වයට තවත් උදාහරණයක්.
ජෛව විවිධත්වය අපට වැදගත් වන්නේ ඇයි?
ජෛව විවිධත්වය කියන්නේ අපේ ජීවිතයට සෘජුවම සම්බන්ධ දෙයක්. ඒ වගේම, මේක අපේ සංස්කෘතික, ආර්ථික සහ පරිසර පද්ධතිමය පැවැත්මටත් අත්‍යවශ්‍යයි.
පරිසර පද්ධතිමය සේවා: ජෛව විවිධත්වය අපට අවශ්‍ය ආහාර, පිරිසිදු ජලය සහ පිරිසිදු වාතය ලබා දෙනවා. ගස්වලින් ඔක්සිජන් ලැබෙනවා වගේම, කෘමීන් මගින් ශාක පරාගණය වෙනවා. මේ පරිසර පද්ධතිමය සේවා නැත්නම් අපේ පැවැත්ම ගැන හිතන්නවත් බැහැ.
ආහාර සහ කෘෂිකර්මාන්තය: අපේ ආහාරවල ප්‍රධාන මූලාශ්‍රය වන්නේ ශාක සහ සත්ත්ව විශේෂයි. විවිධ වර්ගයේ බෝග වගා කිරීමෙන් ආහාර සුරක්ෂිතතාව තහවුරු වෙනවා වගේම, නව රෝගවලට ඔරොත්තු දෙන බෝග වර්ග බිහි කිරීමටත් එය උදව් වෙනවා.
ඖෂධ සහ වෛද්‍ය විද්‍යාව: ලෝකයේ භාවිත වන බොහෝ ඖෂධ වර්ග සකස් කර තිබෙන්නේ ශාක හා සත්ත්ව විශේෂවලින්. අද පවා විද්‍යාඥයන් අලුත් ඖෂධ සොයන්නේ ස්වභාවික පරිසරය තුළිනුයි.
ආර්ථිකය: කෘෂිකර්මාන්තය, ධීවර කර්මාන්තය, සංචාරක ව්‍යාපාරය වැනි අපේ රටේ ප්‍රධාන ආර්ථික ප්‍රභවයන් රඳා පවතින්නේ ජෛව විවිධත්වය මතයි. සංචාරකයන් ලංකාවට එන්නේ අපේ සුවිශේෂී පරිසරය, වනාන්තර සහ වන සතුන් බලන්නයි.
සංස්කෘතිය සහ සෞන්දර්ය: අපේ සංස්කෘතික උරුමයන්, ජන කලා සහ සාහිත්‍යය බොහෝ දුරට ස්වභාවික පරිසරය සමඟ බැඳී තිබෙනවා. ගස්, සතුන්, ගංගා සහ කඳු අපේ ජීවිතයට සෞන්දර්ය සහ සැනසීම ගෙන එනවා.
ජෛව විවිධත්වයට තර්ජන සහ ආරක්ෂා කිරීමේ අවශ්‍යතාව
අවාසනාවකට වගේ, අද වන විට මේ වටිනා ජෛව විවිධත්වය විවිධ තර්ජනවලට ලක්වෙලා තියෙනවා.
වනාන්තර විනාශය සහ වාසස්ථාන අහිමි වීම: ජනගහනය වැඩිවීමත් සමඟ, කෘෂිකර්මාන්තය, නාගරීකරණය සහ යටිතල පහසුකම් සංවර්ධනය සඳහා වනාන්තර විනාශ කිරීම බහුලව සිදුවෙනවා. මේ නිසා සත්ත්ව හා ශාක විශේෂයන්ගේ වාසස්ථාන අහිමි වී යනවා.
දේශගුණික විපර්යාස: ගෝලීය උෂ්ණත්වය ඉහළ යාම නිසා පරිසරයේ සමබරතාවය බිඳී යන අතර, බොහෝ සත්ත්ව හා ශාක විශේෂයන්ට අලුත් පරිසරවලට හැඩගැසීමට නොහැකි වෙනවා. මේ නිසා විශේෂ වඳ වී යාමේ වේගය වැඩි වී තිබෙනවා.
දූෂණය: කාර්මික අපද්‍රව්‍ය, ප්ලාස්ටික් සහ අනෙකුත් අපද්‍රව්‍ය ජලයට, ගොඩබිමට සහ වාතයට එක්වීම නිසා පරිසර පද්ධති විනාශ වෙනවා. මේ නිසා සතුන්ගේ සහ ශාකවල පැවැත්මට බාධා ඇති වෙනවා.
ආක්‍රමණශීලී පිටස්තර විශේෂ (Invasive Alien Species): පිටස්තර රටවලින් පැමිණෙන ශාක හා සත්ත්ව විශේෂ, දේශීය පරිසර පද්ධතිවල සමබරතාවය බිඳ දමනවා. ජපන් ජබර වැනි ශාක මේ සඳහා හොඳ උදාහරණයක්.
ජෛව විවිධත්වය රැකගැනීමට අපට කළ හැකි දේ
අපේ අනාගතය රැකගැනීමට ජෛව විවිධත්වය ආරක්ෂා කිරීම අත්‍යවශ්‍යයි. මෙය රජයේ හෝ සංවිධානවල පමණක් වගකීමක් නොවෙයි; අප හැමෝගේම යුතුකමක්.
අපද්‍රව්‍ය කළමනාකරණය: ප්ලාස්ටික්, වීදුරු වැනි දේවල් නිසි විදියට ප්‍රතිචක්‍රීකරණය කරන්න පුරුදු වෙන්න. පුළුවන් තරම් ප්ලාස්ටික් භාවිතය අඩු කරන්න.
සම්පත් සුරක්ෂිතව භාවිතය: ජලය සහ විදුලිය වැනි ස්වභාවික සම්පත් පරිස්සමින් භාවිතා කරන්න.
ගස් වැවීම: ගස් වැවීම සහ වනාන්තර ආරක්ෂා කිරීම සඳහා දායක වෙන්න. පුළුවන් නම් ඔබේ මිදුලේ වුණත් ගසක් සිටවන්න.
දැනුවත් වීම: ජෛව විවිධත්වයේ වැදගත්කම ගැන අනිත් අයටත් කියලා දෙන්න. පරිසරය ගැන දැනුවත් වීමේ වැඩසටහන්වලට සහභාගී වෙන්න.
වගකීම් සහගත සංචාරක කටයුතු: ස්වභාවික ස්ථානවලට යන විට පරිසරයට හානි නොවන ලෙස කටයුතු කරන්න.
අවසාන වශයෙන්
ජෛව විවිධත්වය කියන්නේ අපේ පෘථිවියේ ජීවයේ පදනම. එය රැකගැනීම කියන්නේ අපේම අනාගතය සුරක්ෂිත කරගැනීමයි. මේ සඳහා අපි හැමෝම එකතු වෙලා වැඩ කළ යුතුයි. අපේ පොදු නිවස වන පෘථිවිය රැකගැනීම, මේ ලෝකය අලංකාර සහ සෞඛ්‍ය සම්පන්න තැනක් බවට පත්කිරීමට අපට තියෙන හොඳම අවස්ථාවයි. ඔබත් අද සිට පරිසරය ආරක්ෂා කිරීමට ඔබේ දායකත්වය ලබා දෙන්නේ නැද්ද?
අපගේ අනාගත ලිපි වැඩි දියුණු කිරීමට උපකාර වන ඔබගේ වටිනා ප්‍රතිචාර comment section එකේ තබන්න.
Comments
Post a Comment
ඔබේ අදහස් අපට වැදගත්. පහතින් ඔබේ අදහස පළ කරන්න. ඔබගේ අදහස් ප්‍රකාශ කිරීමේදී ගෞරවාන්විත වන්න.